Wegetarianizm a weganizm - różnice i podobieństwa
Dietę wegańską i wegetariańska często dla uproszczenia zbiorczo określa się mianem diet wege. O ile w obu przypadkach u podstaw leżą produkty pochodzenia roślinnego, to jest też kilka aspektów, które różni wegetarianizm i weganizm. Sprawdźmy, gdzie tkwią te rozbieżności.
Historia weganizmu
O ile pierwsze wzmianki o weganizmie i sam termin “wegański” pojawiły się dopiero w XX wieku za sprawą utworzonego w latach 40. Towarzystwa Wegańskiego, to samo stosowanie diet bezmięsnych miało miejsce znacznie wcześniej. Już kilka wieków przed Chrystusem, tego typu praktyki były stosowane, chociażby w hinduizmie, ale wzmianki o takim stylu odżywiania można odnaleźć również w przekazach ze starożytnej Grecji i Rzymu. W tamtych czasach podstawy takiego światopoglądu wynikały głównie z pobudek religijnych i miały związek z wierzeniami w duszę zwierząt i proces reinkarnacji.
Dzisiaj stan wiedzy jest bez porównania większy i dużo osób decyduje się przejść na diety bezmięsne również z powodów zdrowotnych. Względy etyczno-moralne i ograniczenie cierpienia zwierząt pozostają jednak w dalszym ciągu bardzo ważnym, chociaż nie jedynym argumentem za weganizmem i wegetarianizmem.
.jpg)
Czym jest wegetarianizm?
Wegetarianizm to nic innego jak eliminacja z diety produktów mięsnych. Przez wiele lat w Polsce panowało przekonanie, że wegetarianie rezygnują tylko z mięsa zwierząt lądowych, pozostawiając w diecie ryby i owoce morza. Takie założenie jest nieprawidłowe, a klasyczna definicja wegetarianizmu zakłada całkowitą eliminację jakichkolwiek form mięsa. Dotyczy to również produktów pozyskiwanych z “ciała” zwierząt, czyli np. smalcu.
Ograniczenia w spożyciu nie obejmują jednak różnego rodzaju żywności pochodzenia zwierzęcego. To oznacza, że wszystko, co pozyskujemy od zwierząt, może być jedzone. To daje wegetarianom “zielone światło”, na wszelkie produkty mleczne, jajka, miód i inne. Ostatnio coraz większą popularność zdobywają również inne odmiany wegetarianizmu, które cechują się pewnymi "ustępstwami".
Prawie wege
Wśród osób planujących przejście na diety wege jest wielu kierującym się wyborem zdrowszego trybu życia. Jednak nie chcą lub nie wyobrażają sobie całkowitego usunięcia z diety niektórych produktów. Przechodzą zatem na diety "prawie" wege.
Jedną z bardziej modnych ostatnio odmian, jest fleksitarianizm. W prostym tłumaczeniu to dieta będąca “elastycznym” wegetarianizmem. W praktyce jest to stosowanie się do zasad diety bezmięsnej przez większość czasu, przy jednoczesnym dopuszczeniu okazjonalnego spożywania posiłków mięsnych np. podczas wyjścia do restauracji. Fleksitarianizm stanowi zatem coś pomiędzy dietą tradycyjną a bezmięsną i często stanowi dobry punkt startowy dla osób planujących przejście na pełną dietę wege.
Innym przykładem jest laktowegetarianizm, który zezwala spożywać produkty mleczne. Swoistą niszą, mającą jednak swoich zwolenników są skrajne odłamy weganizmu, które przybierają formy dla większości osób zbyt ekstremalne. Do takich zaliczyć można witarianizm, który wyklucza obróbkę termiczną żywności, czy też frutarianizm, który zezwala na spożywanie tylko tych owoców i roślin, które spadły już na ziemię lub których spożycie nie oznacza zniszczenia rośliny (np. wykopania jej z ziemi).
Dieta wegańska - skrajny odłam wegetarianizmu
O ile wegetarianizm wyklucza z diety produkty mięsne, tak weganizm jest znacznie bardziej restrykcyjną odmianą wegetarianizmu, która idzie o kilka kroków dalej w kwestii eliminacji. Dodatkowe wykluczenia nie dotyczą zresztą tylko samego jadłospisu, ale również odzieży, czy kosmetyków. To sprawia, że o ile w przypadku wegetarian chodzi głównie o dietę, tak w przypadku wegan można już zdecydowanie mówić o stylu życia.
Jeśli chodzi o zakazy, to prócz tych, które pokrywają się z wegetarianizmem, u wegan dochodzą jeszcze wszelkiego rodzaju produkty, które oznaczają w praktyce wykorzystywanie zwierząt. To oznacza, że szeroko pojętych produktów mlecznych, czy miodu nie znajdziemy w daniach wegańskich.
Holistyczne podejście oznacza też, że weganie nie kupują kosmetyków testowanych na zwierzętach, a także nie używają ubrań, które zostały wyprodukowane ze skóry naturalnej, wełny, czy jedwabiu. Nie noszą też futer. Co ciekawe, weganie nie uczestniczą również w różnego rodzaju formach rozrywki, które odbywają się z udziałem zwierząt. Nie chodzą do cyrku, nie biorą udziału w polowaniach, pokazach rodeo, a nawet nie odwiedzają…ogrodów zoologicznych i oceanariów.
Dlaczego warto być na diecie wegetariańskiej lub wegańskiej?
Decyzja o przejściu na diety bezmięsne nie koniecznie musi należeć do najłatwiejszych, ale jest wiele powodów, by to rozważyć. Duża część osób deklarujących się jako wegetarianie, czy weganie stawia na pierwszym miejscu względy etyczno-moralne. Dobrobyt zwierząt, warunki panujące w hodowlach i cierpienie istot żywych, czy wpływ chowu przemysłowego na środowisko - to wszystko są argumenty, z którymi ciężko jest dyskutować. Nie bez znaczenia są również względy zdrowotne.
Rezygnacja z mięsa w diecie oznacza zastąpienie go produktami roślinnymi. To oznacza, że wraz z posiłkami dostarczane do organizmu będzie znacznie więcej błonnika, antyoksydantów, witamin i minerałów. Taki jadłospis będzie działał korzystnie na pracę układu pokarmowego, wpłynie też na poziom cholesterolu we krwi, a przez to będzie niwelował choroby układu krążenia i ryzyko wystąpienia np. zawałów.
Badania dowiodły też, że u osób, które nie jedzą mięsa, odnotowuje się znacznie mniejszą zapadalność na cukrzycę, a także na niektóre odmiany nowotworów.
Czy dieta bez produktów odzwierzęcych ma wady?
O ile weganizm i wegetarianizm niosą ze sobą wiele zalet, to nie są pozbawione wad. W obu przypadkach mamy do czynienia z dietami eliminacyjnymi, które praktycznie z definicji nie są rozwiązaniami idealnymi. Szczególnie w weganizmie będącym bardziej konserwatywną odmianą wegetarianizmu, liczba wykluczeń jest pokaźna i usuwa z diety produkty, które powszechnie uznaje się za zdrowe i korzystne dla naszego organizmu. Najlepszymi przykładami mogą być np. miód, czy bogate w zdrowe tłuszcze wszelkiego rodzaju ryby.
Brak wielu produktów w diecie oznacza problem z odpowiednią podażą makroskładników, a także niedobory niektórych witamin i minerałów. Przy spożywaniu warzyw największym kłopotem wegan i wegetarian jest dostarczenie odpowiedniej ilości, a także jakości białka. Pisaliśmy już o tym przy okazji roślinnych źródeł białka. Proteiny roślinne w przeciwieństwie do zwierzęcych nie są pełnowartościowe. To wymaga dostarczania ich z wielu źródeł, ale dobrze zrównoważona dieta wegetariańska powinna zapewnić odpowiednią różnorodność i zaspokoić potrzeby organizmu.
Dodatkowo może również brakować innych niezbędnych składników odżywczych. Suplementacji mogą wymagać niektóre witaminy, szczególnie B12, a także pierwiastki z wapniem, żelazem i cynkiem na czele.
Nie wszystko złoto, co się świeci
Zastępowanie mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego wydaje się nie tylko zdrowym, ale i szlachetnym podejściem. Niestety, nie ma róży bez kolców. Oczywiście uprawa roślin wymaga mniejszej ilości wody, a także nie emituje tak dużo gazów cieplarnianych, co hodowla bydła. Dieta roślinna w dużej części oparta jest jednak na roślinach strączkowych, szczególnie soii oraz na zbożach. Część tych roślin występuje oczywiście w miejscu ich spożywania, ale często trzeba je sprowadzać z dużych odległości, co wpływa istotnie na ślad węglowy, czyli wpływ na środowisko związany z transportem towarów.
Również sama uprawa jednego rodzaju roślin sprzyja powstawaniu monokultur, które odbijają się na środowisku w równie istotny sposób, co hodowla przemysłowa.
Bez produktów pochodzenia zwierzęcego da się żyć
Mimo różnych opinii, wszystko wskazuje, że rezygnacja z mięsa to zarówno zdrowe, jak i ekologiczne i ekonomiczne rozwiązanie. Moda na dietę wegetariańską nie ustaje, o czym może świadczyć pojawienie się takich posiłków nawet w sieciach typu fast food słynących z serwowania głównie produktów mięsnych.
Nawet jeśli nie do końca przemawia do nas idea życia na pełen etat na diecie roślinnej, to wartym rozważenia jest wspomniany wcześniej fleksitarianizm. Znaczna redukcja ilości spożywanego mięsa, czy większy udział produktów zbożowych i roślin strączkowych w codziennych posiłkach pozytywnie odbije się na kondycji organizmu. A kiedy tylko nadarzy się okazja, by zjeść kawałek dobrego steka, to ze spokojnym sumieniem będzie można potraktować to jako miłą odskocznię od codziennej rutyny.
Produkty, które mogą Cię zainteresować:
- -1,00 zł
Źródła:
Weganizm i wegetarianizm jako diety we współczesnym społeczeństwie konsumpcyjnym, Nauki Inżynierskie i Technologie, no. 37, 2021, s. 9-33
Wybrane aktualne trendy żywieniowe. Praca przeglądowa, Nauki Inżynierskie i Technologie, no. 33, 2019, s. 9-15
Wegetarianizm i jego odmiany jako alternatywa dla diety tradycyjnej, Nauki Inżynierskie i Technologie, no. 36, 2020, s. 9-26
Jacek Sieradz
W Naturalnie Zdrowe obecny od kilku lat. Gorliwy zwolennik idei slow life i racjonalnego podejścia do spraw żywienia. W swoich wpisach opisuje zdrowe produkty i ich właściwości oraz przedstawia, jak i dlaczego warto z nich korzystać. Zagadnienia związane z szeroko pojętym zdrowym trybem życia stara się prezentować w sposób przystępny, aby nawet laik mógł czerpać z nich maksimum pożytku i informacji. Miłośnik odkrywania nowych destynacji i lokalnych smaków. Po godzinach fan westernów i oddany właściciel staffika.